آمارهای سازمان بین‌المللی کار می‌گوید روزانه ۶۰۰۰ نفر در جهان به‌دلیل حوادث و بیماری‌های شغلی فوت می‌کنند. در ایران هم سالانه ۱۳ هزار حادثه ناشی از کار اتفاق می‌افتد و متاسفانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ مرگ در اثر حادثه ناشی از کار در کشور ثبت می‌شود. بخش بزرگی از این حوادث هم در کارگاه‌های زیر ۲۰ نفر مخصوصا کارگاه‌های ساختمانی اتفاق می‌افتند. همه اینها تلفات ناشی از حوادص ناشی از کار به حساب می‌آید.
واقعیت این است که تاثیر و آسیب‌های حوادث ناشی از کار فقط محدود به همین آمارهای اعلام شده رسمی نیست. اگر خانواده‌ها و نزدیکان کارگران آسیب‌دیده به‌دلیل کار را هم درنظر بگیریم می‌بینیم که چه جمعیت زیادی ممکن است از بی‌توجهی کارفرما یا خود کارگر به نکات ایمنی کار آسیب ببیند. اگر شما هم کارفرما یا کارگر هستید حتما تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
منظور از حوادث ناشی از کار چیست؟
هرگونه حادثه که به‌دلیل شغل و حرفه اتفاق بیفتد و باعث صدمات جسمی و فیزیکی به کارگر شود حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود. نکته مهم این است که حادثه ناشی از کار فقط برای مشاغل سخت و زیان‌آور یا در کارگاه و محل کار اتفاق نمی‌افتد. ماده 60 قانون تامین اجتماعی می‌گوید هر حادثه‌ای که در حین انجام وظایف کاری برای بیمه‌شده اتفاق بیفتد حادثه ناشی کار است. چه این حادثه در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن اتفاق افتاده باشد یا هنگام انجام ماموریت و حتی رفت و برگشت از خانه به محل کار اتفاق بیافتد.
تعریف حادثه ناشی از کار در قانون تامین اجتماعی
به‌طور کلی اگر بیمه‌شده در هر کدام از شرایط زیر دچار حادثه‌ای شود، شامل قوانین حوادث ناشی از کار می‌شود:
- حادثه هنگامی که بیمه‌شده در کارگاه، موسسه‌های وابسته، ساختمان‌ها و یا محوطه آن‌ها مشغول کار است؛
- حادثه هنگامی که بیمه‌شده برای انجام وظیفه و ماموریت در خارج از کارگاه و محل اشتغال خود است؛
- حادثه در زمان رفت‌و‌برگشت بیمه‌شده از منزل به محل کار و برعکس (اگر حادثه درزمان عادی رفت‌و‌برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد)؛
- حادثه در اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان برای پیگیری پروسه‌های درمان و توان‌بخشی؛
- حادثه هنگام تلاش برای نجات جان دیگر بیمه‌شدگان و کمک به آن‌ها.
مهمترین دلایل وقوع حادثه ناشی از کار
حادثه در محیط‌های کاری ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. از مشکلات فنی دستگاه‌ها گرفته تا خستگی کارگر. منتها مهمترین دلایل وقوع حادثه در محیط کار شامل موارد زیر می‌شوند:
- رعایت نکردن اصول ایمنی؛
- کار با دستگاه‌های تخصصی بدون آموزش؛
- سقوط کارگر از ارتفاع؛
- برق‌گرفتگی؛
- سقوط ابزار و مصالح از ارتفاع.
برای کاهش حادثه در هنگام کار چه می‌توانیم بکنیم؟
واقعیت این است که در خیلی از مشاغل، خطر و حادثه بخشی از کار هستند. اما حتی برای این حرفه‌ها هم می‌توان ضریب ایمنی را بالا برد. فقط کافی است تا کارگران چند نکته ساده ایمنی را رعایت کنند:
- زیر بار معلق تردد یا کار نکنند؛
- کار‌هایی که در آن مهارت و تخصص ندارند قبول نکنند؛
- حتما از ابزارهای خاص ایمنی (کلاه و لباس‌های مخصوص) در موقع کار استفاده کنند؛
- اگر به‌دلیل خستگی یا وضعیت جسمی خاص و حتی استفاده از داوریی خاص تمرکز و حواس کامل برای کار کردن ندارند، حتما باکارفرما درمیان بگذارند.
مسئولیت کیفری در حوادث ناشی از کار یعنی چه؟
مسئولیت کیفری حادثه همیشه برعهده مقصر یا مقصرین حادثه است. ماده 95 قانون کار می‌گوید که مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار با کارفرما یا مسئولین واحدهای کاری است؛ پس اگر حادثه به‌دلیل رعایت نکردن مقررات ایمینی از سوی کارفرما یا مسئولین واحد باشد هر حادثه‌ای که رخ بدهد، مسئولیت کیفری حادثه با شخص کارفرما یا مسئول مربوطه در کارگاه است.
کارفرما چه وظیفه‌ای برای کنترل حوادث ناشی از کار دارد؟
گفتیم بر اساس قانون، کارفرما باید قبل از مشغول شدن کارگرها به‌کار حتما امنیت محیط کار را تامین کند. درضمن مسئولیت اصلی ورود افراد متفرقه به داخل کارگاه و وقوع هر نوع حادثه برای آن‌ها هم با کارفرما است. به‌طور کلی برای جلوگیری از حوادث ناشی از کار کارفرما باید شرایط زیر را برای نیروهای شاغل در کارگاه خود فراهم کند:
- وسایل و امکانات لازم برای تامین امنیت، سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار را در اختیار آن‌ها قرار بدهد؛
- باید نحوه استفاده و کار با دستگاه‌ها و ابزارهای کاری کارگاه را کاملا به کارگران آموزش بدهد؛
- تابلوهای خطر که در روز و شب دید کامل داشته باشند در کارگاه نصب کند؛
- تمام محوطه کار را محصور کند؛
- بر رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی از طرف کارگرها نظارت داشته باشد تا آن‌ها دچار حوادث ناشی از کار نشوند.
اگر کارفرما این همه این کارها را دقیق و کامل انجام بدهد، درمورد حادثه مقصر نخواهد بود. درواقع گاهی ممکن است مقصر حوادث ناشی از کار خود فرد حادثه‌دیده باشد. البته تصمیم‌گیر اصلی برای مشخص شدن مقصر حادثه، کارشناسان یا بازرس‌های رسمی دادگستری هستند. معمولا بعد از حادثه این کارشناسان موضوع را بررسی کرده و با توجه به حکم و رأی قاضی، مقصر یا مقصرین شناخته می‌شوند.
مسئولیت کیفری کارفرما در حادثه های ناشی از کار
اگر کارفرما مقصر حادثه شناخته شود، چه مسئولیت کیفری‌ای دارد؟ براساس قانون مسئولیت کیفری کارفرما در حوادث ناشی از کار شامل موارد زیر می‌شود:
- باید حداکثر تا سه روز اداری حادثه را به اداره کار و امور اجتماعی محل اطلاع بدهد و فرم‌های مربوط به حادثه را تکمیل کند؛
- اقدامات اولیه لازم را انجام بدهد تا از تشدید صدمات و عوارض حادثه برای بیمه‌شده جلوگیری کند (بعدا تمام هزینه‌های لازم برای اقدامات اولیه درمانی و پزشکی از طرف صندوق تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد).
بیمه مسئولیت کارفرما در قبال کارکنان ساختمانی و غیرساختمانی می‌تواند کمک‌های بسیاری از کارفرمایان در مواقع آسیب باشد.
چگونه درخواست بررسی حوادث ناشی از کار بدهیم؟
برای ثبت درخواست بررسی حوادث ناشی از کار باید حادثه‌دیده و یا اولیای دم او به مراجع قضایی انتظامی (تشکیل پرونده در کلانتری) مراجعه کنند و دادخواست یا شکایت بنویسند. این شکایت توسط مقامات قضایی و انتظامی بررسی می‌شود. سپس واحد بازرسی کار اداره کل کاروامور اجتماعی هر استان یا اداره شهرستان با بررسی پرونده و صحنه حادثه نظریه نهایی درباره مقصر حادثه را اعلام می‌کنند. در نهایت گزارش این کارشناسان به مرجع قضایی ارجاع داده می‌شود تا نظریه بازرس کار و رای نهایی درباره تعیین مقصر حادثه و مقدار و میزان دیه و ارش به حادثه‌دیده و کارفرما اعلام شود.
هزینه بررسی حوادث ناشی از کار چقدر است؟
بررسی حادثه ناشی از کار توسط بازرسان ادارات کاروامور اجتماعی به‌عنوان ضابطین مراجع قضایی کاملا رایگان است. فقط اگر بعد از رای نهایی کارگر یا کارفرما نسبت به نظر بازرس کار اعتراض داشته باشند، برای بررسی دوباره حادثه و درخواست تجدید نظر باید هزینه کارشناسی پرداخت کنند.
جریمه کارفرما
اگر کارفرما مقصر حادثه ناشی از کار تشخیص داده شود باید جریمه‌های زیر را پرداخت کند:
- پرداخت دیه و ارش کارگر آسیب‌دیده؛
- پرداخت خسارت به سازمان تامین اجتماعی بابت مستمری یا غرامت نقص عضو.
نحوه محاسبه دیه و ارش حوادث ناشی از کار چگونه است؟
به‌طور کلی میزان دیه و ارش در حوادث ناشی از کار با توجه به دستور قاضی پرونده و توسط پزشکی قانونی مشخص و تعیین می‌شود. مبلغ دیه هرسال توسط قوه قضاییه تعیین می‌شود. البته مبلغ دیه کامل انسان در ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) و غیرحرام متفاوت است. دیه انسان کامل 1403 در ماه‌های حرام ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان و در ماه‌های غیرحرام ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است.
ارش هم یک نوع دیه است ولی مبلغ آن در شرع بیان نشده است. درواقع میزان و مبلغ ارش براساس نظر قاضی و با توجه به بررسی کارشناسان پزشکی قانونی درباره نوع و میزان آسیب وارده‌شده تعیین می‌شود.
اجزای اصلی بیمه مسئولیت کارفرما درقبال کارکنان شامل موارد زیر است:
پوشش حوادث کاری:
صدمات بدنی یا مرگ کارکنان به دلیل حوادث کاری
بیماری‌های شغلی که در محیط کار به وجود آمده‌اند
پوشش خسارات مالی و حقوقی:
هزینه‌های درمانی و بازتوانی کارکنان
هزینه‌های دادگاهی و حق الوکاله در دعاوی حقوقی
غرامت‌ها و جریمه‌های مالی که ممکن است بر کارفرما تحمیل شود
پوشش خسارات غیرمستقیم:
زیان‌های مالی ناشی از توقف یا کاهش تولید به دلیل حادثه
خسارات به تجهیزات و امکانات کاری
مزایای داشتن بیمه مسئولیت کارفرما:
حفاظت مالی: کاهش فشار مالی و جبران هزینه‌های احتمالی ناشی از حوادث و دعاوی.
رضایت کارکنان: ایجاد اطمینان و اعتماد در میان کارکنان نسبت به حمایت کارفرما.
افزایش امنیت شغلی: تقویت فرهنگ ایمنی در محیط کار و کاهش حوادث کاری.
داشتن این نوع بیمه نه تنها می‌تواند از نظر مالی و قانونی از کارفرمایان محافظت کند، بلکه می‌تواند به ایجاد محیط کاری امن‌تر و پایدارتر کمک کند.